Đi tìm lời giải đáp cho bài toán chất lượng giáo viên

Xã hội cho rằng do lương của nhà giáo thấp nên dẫn đến việc thí sinh chẳng “mặn mà” dự thi vào khối trường Sư phạm. Đây cũng là một phần dẫn đến việc chất lượng đội ngũ giáo viên chưa cao. Tuy nhiên đó mới chỉ là bề nổi, phía sau đó còn biết bao điều…

Không khó để kiểm chứng một thực tế hiện nay đó là vẫn có nhiều sinh viên (SV) tốt nghiệp các trường Sư phạm nhưng không thể đến được với nghề hoặc sau nhiều năm bôn ba với hai chữ “hợp đồng” nên đâm ra chán nản và bỏ đi làm nghề khác. Hệ lụy là nhà nước thì thất thoát tiền tỷ để đào tạo đội ngũ nhà giáo (SV ngành Sư phạm học không phải mất học phí - PV) nhưng lại không tận dụng được hết nguồn đầu ra. Sự lãng phí ngân sách này chung quy lại là do thiếu quy hoạch trong đào tạo giáo viên (GV) và hơn hết là chưa có một kênh dự báo nguồn nhân lực này trong những năm kế tiếp để địa phương “đặt hàng” nhà trường.

 

 

Thiếu quy hoạch trong đào tạo sư phạm khiến lãng phí ngân sách nhà nước (ảnh minh họa)

 

Kì 1: Thiếu quy hoạch trong đào tạo SV Sư phạm

Trước đây dư luận xã hội từng xôn xao khi Bộ GD-ĐT có ý tưởng để cho HS, SV Sư phạm, người theo học khóa đào tạo nghiệp vụ Sư phạm được hưởng tín dụng ưu đãi, được ưu tiên xét cấp học bổng, trợ cấp xã hội. Thủ tướng quy định cụ thể về khoản tín dụng ưu đãi này. Tuy nhiên, sau khi ra trường nếu không đi dạy học tại các cơ sở giáo dục của hệ thống giáo dục quốc dân, những HS, SV này phải hoàn trả khoản tín dụng đã sử dụng để chi trả học phí. Còn nếu đi dạy thì được xóa khoản vay này.

Mục đích của việc làm này là nhằm tránh thất thoát khi đào tạo đội ngũ nhà giáo. Tuy nhiên đến phút chót lại bất thành trước các luồng ý kiến phản biện: Việc tuyển SV theo học ngành Sư phạm ngày càng khó. Vì thế nếu ý tưởng này thành hiện thực chắc chắn thí sinh lại càng “thờ ơ” với ngành hơn.

Cách giải thích này phần nào đó đúng với thực tế hiện tại nhưng có một vấn đề quan trọng thì chưa ai đề cập đến: Sau khi tốt nghiệp thì ai sẽ bố trí việc làm cho các tân GV?

Đào tạo Sư phạm “tràn lan”

Có thể nhìn thấy hệ thống đào tạo GV hiện nay còn có rất nhiều điều đáng nói. Ngoài các trường ĐH Sư phạm trọng điểm thì hầu hết mỗi địa phương đều có một trường CĐ Sư phạm nhằm đào tạo nguồn tại chỗ. Bên cạnh đó lại hình thành các trường ĐH đào tạo đa ngành lấn sân sang mở cả ngành Sư phạm.

Nếu để ý công tác tuyển sinh nhiều năm sẽ dễ nhận thấy, nhiều trường khi mở ngành Sư phạm với mục đích ban đầu chỉ để phục vụ cho một vùng nào đó nhưng sau này "bão hòa" để có được nguồn tuyển thì lại xin phép Bộ GD-ĐT mở rộng vùng tuyển.

Trong bản quy hoạch phát triển nhân lực ngành giáo dục giai đoạn 2011-2020, Bộ GD-ĐT cũng nhìn nhận, việc đào tạo đội ngũ GV không gắn với nhu cầu tuyển dụng về số lượng, cơ cấu cấp học, môn học cho giáo dục ở nhiều vùng miền khác nhau dẫn đến tình trạng thừa, thiếu GV ngay trong từng cơ sở giáo dục và ở hầu hết các địa phương. Chất lượng của đội ngũ GV còn nhiều bất cập, do vậy việc đổi mới chương trình, phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá diễn ra chậm.

Rõ ràng mhững bất cập này có nguyên nhân chủ yếu là chưa có quy hoạch nhân lực GV, cán bộ quản lý giáo dục, nhân viên để làm cơ sở cho việc quy hoạch mạng lưới các trường Sư phạm, các cơ sở bồi dưỡng GV, cán bộ quản lý, đổi mới chương trình đào tạo GV, đổi mới chính sách cơ chế tuyển dụng, sử dụng đánh giá và đãi ngộ phù hợp.

Theo Th.S Tạ Quang Lâm - Trưởng phòng đào trường ĐH Sư phạm TPHCM thì tình trạng mất cân đối giữa đào tạo và sử dụng hiện nay xảy ra rất phổ biến của tất cả các ngành nghề đào tạo. Ngành Sư phạm cũng vậy, chỉ tiêu tuyển sinh không có căn cứ rõ ràng mà chỉ đưa ra theo cảm tính, đưa ra trên cơ sở nhu cầu người học. Muốn có cơ cấu hợp lý đào tạo theo nhu cầu môn học, nhu cầu của địa phương thì cần phãi có sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng: Bộ GDĐT, Sở GD-ĐT, các trường Sư phạm. Các Sở GD-ĐT phải có dự báo về đội ngũ GV sau 4, 5 năm tới. Tuyển sinh không nhất thiết phải theo quy định điểm chuẩn theo khu vực, đối tượng như hiện nay.

Cùng chung quan điểm này, PGS Văn Như Cương chia sẻ: “Hiện nay có một bất cấp trong khâu đào tạo GV đó là khi mở ngành ra thì được cấp chỉ tiêu và các trường cứ cố gắng tuyển cho đủ mà không cần biết nhu cầu của xã hội như thế nào. Chúng ta cần phải xác định, nếu nhu cầu của ngành đủ thì trường có thể tạm ngừng tuyển sinh mà chuyển sang xu thế đào tạo nâng cao trình độ của GV. Lúc nào có xã hội có nhu cầu thì lại tuyển sinh đào tạo các thế hệ sinh viên mới”.

Chất lượng chưa được giám sát chặt chẽ

Mục đích mở các ngành Sư phạm ở địa phương là tạo điều kiện cho người học. Tuy nhiên, do chưa có sự giám sát chặt chẽ của cơ quan quản lý nên chất lượng trong khâu đào tạo vẫn còn nhiều điều đáng để bàn.

Nếu khảo sát các đợt tuyển dụng GV ở các địa phương vừa qua, không khó để nhận thấy một điều là SV tốt nghiệp hệ Sư phạm ở các trường ĐH vùng thường có tỷ lệ khá, giỏi rất cao trong khi đó các trường đào tạo trọng điểm lại khiêm tốn hơn. Trong khi đó, khâu tuyển dụng GV của nhiều địa phương vẫn còn khá nặng nề về giá trị bằng cấp (ưu tiên những người tốt nghiệp Giỏi, Khá…). Chính vì điều này mà nhiều GV dạy hợp đồng có thâm niên công tác nhưng tốt nghiệp bằng Trung bình không thể chen chân được vào biên chế.

Theo chị H. quê ở Hà Nam, một GV hợp đồng nhiều năm chia sẻ: “Bây giờ mình rất khó để chen chân vào biên chế bởi không thể cạnh tranh được với thế hệ trẻ. Trước kia, việc bọn mình kiếm được tấm bằng tốt nghiệp loại Khá cũng phải cố gắng rất nhiều ấy vậy mà ngành này nhiều SV theo học ngành Sư phạm ở các ĐH vùng thì tỷ lệ đạt khá giỏi, rất cao. Có điều bọn mình khá ngạc nhiên là những em này khi thi đầu vào điểm thường ngang với sàn của Bộ GD-ĐT nhưng sau 4 năm đào tạo lại có sự kết quả như mơ”.

Về nghịch lý này, GS.TS Lê Viết Thịnh - nguyên hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm Hà Nội phân tích: “Trên thực tế vẫn có những em khi thi tuyển đầu vào không cao nhưng sau đó cố gắng nỗ lực vẫn đạt kết quả tốt. Tuy nhiên, cũng cần phải nhìn lại khâu đánh giá SV ở các trường hiện nay. Do chưa có một chuẩn chung nên nếu trường nào đó giảm nhẹ khâu kiểm tra, đánh giá thì tỷ lệ SV tốt nghiệp loại Khá, Giỏi sẽ cao và ngược lại”.

Chất lượng của đội ngũ GV là nhân tố quyết định chất lượng giáo dục, không có thầy giỏi thì sẽ không thể có trò giỏi được. Tuy nhiên, với việc có nhiều trường được phép tham gia đào tạo GV như hiện thì sẽ rất khó để cơ quan chức năng kiểm soát được chất lượng đào tạo. Vậy làm thế nào để giải quyết bài toán này? Lời giải đáp sẽ được chúng tôi hồi đáp trong bài kế tiếp.